Wat is imposter syndrome en hoe ga je hiermee om als zzp’er?

Wat is imposter syndrome?

Als je aan imposter syndrome leidt, ben je onzeker over je eigen kunnen. Je hebt het gevoel dat je succes op toeval of geluk berust, en je voelt je een ‘bedrieger’ tegenover je klanten en vakgenoten.

Al in de jaren 80 kwam uit psychologisch onderzoek naar voren dat maar liefst twee op de vijf succesvolle mensen last heeft van imposter syndrome - en dat 70% van alle mensen hier minimaal eenmaal mee te maken krijgt in hun leven. Er is werd daarbij geen verschil gemeten tussen mannen en vrouwen.

Imposter syndrome komt dus vaker voor dan je misschien denkt, zeker onder zzp’ers. Dat komt onder meer omdat je als zzp’er meestal alleen werkt en dus weinig feedback krijgt op je prestaties. Ook heb je niemand boven je die je begeleidt.

Onderwijl zie je ondernemers voorbij komen op social media die veel succesvoller zijn dan jij. Je krijgt daardoor het idee dat je maar wat aanmoddert en dat het een kwestie van tijd is voordat ook je klanten daarachter komen.

Hoe ontstaat imposter syndrome?

Imposter syndrome ontstaat doordat je jezelf voortdurend vergelijkt met anderen. En dan vooral met de top 1% in je vakgebied. Je meet jezelf met mensen die alles op orde lijken te hebben: ze verdienen dik door de 10.000 euro per maand, hebben grote en belangrijke klanten en zijn er als eerste bij om de nieuwste trends te delen.

Social media versterkt dit effect, omdat ondernemers daar alleen hun hoogtepunten delen (en deze vaak ook aandikken). Het gevolg: je krijgt het gevoel dat zij de pot goud op de regenboog hebben gevonden, terwijl jij worstelt om je weg te vinden.

Imposter syndrome komt vaak voort uit een combinatie van perfectionisme en onzekerheid. Soms heeft dat met je opvoeding te maken, maar soms ook met karakter en prestatiedrang. Je wilt je werk goed doen en klanten blij maken, maar je kunt niet altijd een 10 scoren. En dat hoeft ook helemaal niet - “goed genoeg” is ook gewoon heel goed.

Wanneer je aan imposter syndrome lijdt, zie je dat echter niet. Het is of perfect of waardeloos - er is geen middenweg.

Wat zijn de belangrijkste symptomen van imposter syndrome?

Imposter syndrome herken je aan aanhoudende twijfels over je eigen kunnen, zelfs als je goede resultaten behaalt. Dit uit zich op verschillende manieren:

• Je succes toeschrijven aan geluk of toeval.
• Bang zijn dat je klanten en vakgenoten je ‘doorzien’.
• Jezelf constant vergelijken met de top in je vakgebied.
• Moeite hebben om complimenten te accepteren.
• Je prestaties kleiner maken dan ze zijn.
• Te lage prijzen vragen voor je diensten.
• Kansen afslaan uit angst dat je ze niet kunt waarmaken.
• Constant twijfelen of je niet beter af bent in loondienst, omdat dat veiliger voelt.

Wat zijn de gevolgen van imposter syndrome?

Imposter syndrome kan grote impact hebben op je carrière. Het ondermijnt je werkplezier en ook je succes en omzet als ondernemer. Je zegt bijvoorbeeld ‘nee’ tegen een mooie en winstgevende opdracht, omdat je bang bent dat je het verpest en door de mand valt. Of je hebt slapeloze nachten als je een presentatie moet geven, omdat je ervan overtuigd bent dat de klant er toch niet blij mee is. 

Op de lange termijn beperkt dit niet alleen de groeikansen van je bedrijf, maar ook jouw groei als mens. Imposter syndrome gaat namelijk verder dan je werk - het heeft ook impact op je privéleven en je relaties.

Hoe ga je als zzp’er om met imposter syndrome? 5 tips

Imposter syndrome kan erg hardnekkig zijn, maar gelukkig kun je hier prima mee leren omgaan. Met de 5 tips hieronder kun je vandaag nog aan de slag.

1. Leer imposter-gedachten herkennen

De eerste stap is dat je je bewust wordt van wanneer je imposter-gedachten hebt. Denk daarbij aan negatieve gedachten zoals “ik verdien dit niet”, “ik ben waardeloos” of “straks ontdekken ze dat ik het eigenlijk niet kan”. We noemen dit ook wel negatieve zelfpraat.

Door deze gedachten te herkennen en te benoemen, kun je er afstand van nemen en er kritisch naar kijken. Je zoomt als het ware uit en wijst voor jezelf aan welke gedachten zinvol en constructief zijn en welke gedachten alleen maar schade aanrichten.

2. Relativeer deze gedachten (iedereen heeft er wel eens last van)

Iedereen is weleens onzeker over hun eigen kunnen. En iedereen heeft momenten dat die even niet in zichzelf gelooft. Dat geldt voor jou, voor je vakgenoten en zelfs voor topsporters, beroemde muzikanten en steenrijke CEO’s. Onzekerheid is menselijk, ongeacht hoe succesvol je bent. 

Wees dus niet te hard voor jezelf, maar accepteer dat je soms aan jezelf twijfelt. En onthoud: dat is niet het einde van de wereld en het betekent ook niet dat je tekortschiet of niet goed genoeg bent. Het zijn gedachten die jouw kant op waaien en uiteindelijk gewoon weer wegdrijven.

3. Breng in kaart waar deze gedachten vandaan komen

Imposter-gedachten hebben vaak een dieper liggende oorzaak. Misschien kreeg je thuis of op school veel kritiek, waardoor je jezelf nu hoge eisen oplegt. Of misschien doe je het wel extreem goed en wil je dat niveau per se vasthouden - ook als het even wat minder met je gaat.

Door te onderzoeken wanneer en waarom je imposter-gedachten hebt, leer je patronen herkennen. Je merkt bijvoorbeeld dat deze gedachten vooral terugkomen als je moe bent of als je sociale batterij leeg is. Of als je voor een bepaalde klant werkt waar je geen fijne klik mee hebt.

Hiermee leg je de oorzaak buiten jezelf en voorkom je dat imposter-gedachten tot een negatief zelfbeeld leiden. Dat je die gedachten hebt, betekent namelijk niet dat ze ook waar zijn. Ze worden hooguit getriggerd door bepaalde situaties waarin je je kwetsbaar voelt.

4. Vergelijk jezelf niet met de top 1%, maar met de gemiddelde zzp’er in je vakgebied

Natuurlijk kun je veel leren van de topondernemers in jouw vakgebied, maar dat betekent niet dat je je met hen hoeft te vergelijken. Hun gepolijste leven op social media is vaak geen afspiegeling van de werkelijkheid - zelfs niet als ze meer geld en succes hebben dan jij. Hun succes komt bovendien niet aanwaaien. Ook zij moeten keihard werken, en ook zij leren met vallen en opstaan.

Vergelijk jezelf daarom liever met de gemiddelde professional in je vakgebied. Dan zie je vaak dat je al heel goed op weg bent, of dat je meer bereikt hebt dan je denkt. Dat geeft niet alleen een realistischer beeld, maar helpt je ook om met meer zelfvertrouwen te ondernemen en je eigen tempo te kiezen.

5. Maak imposter syndrome je ongelukkig of depressief? Schakel dan een therapeut in

Vormt imposter syndrome echt een belemmering in je leven? Blijf hier dan niet mee rondlopen, maar vraag je huisarts om een doorverwijzing naar de psycholoog. Een psycholoog kan jou helpen om je imposter-gedachten te herkennen, te bevragen en hier beter mee om te leren gaan.

Niet langer wakker liggen om je bedrijf? Lees de tips van ondernemer Daniëlle

Ondernemen is niet voor iedereen weggelegd. Het biedt vrijheid en commerciële kansen, maar is soms ook een bron van stress en onzekerheid. Lig jij weleens wakker omdat je bedrijf je stress bezorgt? Lees dan de tips van ondernemer Danielle van Rijen over hoe je de uitdagingen van het ondernemerschap de baas blijft.