De handhaving van de Wet DBA zorgt voor onzekerheid bij zowel zzp’ers als opdrachtgevers. Waar zelfstandigen op zoek zijn naar duidelijkheid en zekerheid, houden bedrijven vaker de hand op de knip. In de eerste ZZP Update van 11 maart 2025 besprak Radiopresentator Ron Lemmens de impact en gevolgen hiervan voor zelfstandig ondernemerschap in Nederland. Te gast waren ondernemingsjurist Hella Vercammen, Frank Alfrink, voorzitter van Vereniging ZZP Nederland, en Thierry Aartsen, Tweede Kamerlid namens de VVD.
De terugkeer van handhaving en de onrust in de markt
Sinds 1 januari 2025 is het handhavingsmoratorium op de Wet DBA opgeheven, wat betekent dat de Belastingdienst weer controleert op schijnzelfstandigheid. Dit heeft geleid tot aanzienlijke onrust in de markt. Opdrachtgevers zijn terughoudend en zzp'ers zoeken naar zekerheid, terwijl de onduidelijkheid toeneemt. Thierry Aartsen van de VVD benadrukt dat veel opdrachtgevers het niet meer aandurven om met zzp'ers te werken, zelfs als dit wettelijk gezien wel mogelijk is. Hij stelt dat de handhaving zich zou moeten richten op "evidente schijnzelfstandigen", zoals gedwongen zelfstandigen of mensen die duidelijk verkapt werknemer zijn.
De Hoge Raad heeft in de Uber-uitspraak duidelijk gemaakt dat het mogelijk is dat twee personen die hetzelfde werk doen, waarvan de één zelfstandige is en de ander werknemer, naast elkaar kunnen werken, mits de zelfstandige 'extern ondernemerschap' toont. Desondanks maakt 40% van de zzp'ers zich zorgen over de afname van het aantal opdrachtgevers en de moeilijkheid om aan werk te komen, zo blijkt uit onderzoek van ZZP Nederland onder meer dan 3500 zzp'ers. Frank Alfrink van ZZP Nederland beaamt dat de angst onder opdrachtgevers enorm en vaak onterecht is. Volgens hem kan in 80-90% van de gevallen met zzp'ers gewerkt worden, of kan de situatie eenvoudig worden aangepast.
De zoektocht naar duidelijkheid en een nieuwe wetgeving
De grote uitdaging is de "totale rechtsonzekerheid" voor opdrachtgevers, wat leidt tot het wegvallen van opdrachten voor zzp'ers. Thierry Aartsen pleit ervoor dat de minister duidelijker communiceert over wat wel mogelijk is, om zo de onrust weg te nemen en opdrachtgevers gerust te stellen dat ze legitiem met zzp'ers kunnen blijven werken. Er is geen duidelijke doelstelling geformuleerd voor het terugdringen van het aantal zzp'ers. De huidige handhaving van de Wet DBA, die eigenlijk slechts de afschaffing van de VAR in 2016 was en teruggrijpt op een oude arbeidsovereenkomstwet uit 1907, wordt gecompliceerd door onduidelijke jurisprudentie.
Thierry Aartsen werkt aan een nieuwe, eigen zelfstandigenwet, geïnspireerd op het Belgische model. In België is er een duidelijk wettelijk kader voor wanneer je als zelfstandige mag werken, wat zorgt voor veel rust. Bovendien is er een aparte commissie die voorafgaand aan opdrachten rechtszekerheid kan bieden door te toetsen of werkzaamheden door een zelfstandige kunnen worden uitgevoerd. Dit Belgische model gaat uit van de 'wil der partijen' en toetst voornamelijk op gezag, wat relatief eenvoudig te controleren is aan de hand van de vrijheid in uren, verlof en werkzaamheden.
De rol van keurmerken en webmodule
Als reactie op de onduidelijkheid zijn er steeds meer keurmerken ontstaan die zzp'ers een erkende status moeten geven. Thierry Aartsen ziet dit als een positieve ontwikkeling die houvast kan bieden, hoewel de huidige wetgeving er nog niet op is toegepast. Frank Alfrink daarentegen is kritischer en noemt deze keurmerken een "schijnzekerheid", vaak gebaseerd op fiscale toetsing die geen zekerheid biedt voor de handhaving van de Belastingdienst.
Hella Vercammen, ondernemingsjurist, adviseert bedrijven om de webmodule van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid te gebruiken voor een 'holistische weging' van de arbeidsrelatie. Deze module bestaat uit ongeveer 36 vragen en geeft een concrete uitkomst. Ze benadrukt dat ondernemers vaak wenselijk en niet objectief antwoorden, en dat begeleiding bij het invullen cruciaal is. Na de weging kunnen ondernemers advies krijgen over hoe ze aan de knoppen kunnen draaien om naar ondernemerschap toe te werken, bijvoorbeeld door te werken met een resultaatverplichting in plaats van een inspanningsverplichting. Het is belangrijk dat de gemaakte afspraken de werkelijkheid volgen en dat de weging wordt opgeslagen in de administratie als bewijs van inspanning.
Toekomstperspectieven en aanhoudende discussie
De impact van de Wet DBA strekt zich uit tot verschillende sectoren, zoals de kinderopvang en de zorg, waar een gebrek aan zzp'ers leidt tot operationele problemen en economische schade. Het kabinet is verdeeld over de aanpak en op 3 april zal er een debat plaatsvinden met de minister over zzp'ers.
Hella Vercammen stelt dat bedrijven zich goed moeten laten adviseren door hun accountant, belastingadviseur en jurist bij wetswijzigingen zoals de Wet DBA, in plaats van halsoverkop alle zzp'ers de deur uit te doen. Ze benadrukt dat de Belastingdienst bedrijven de tijd geeft om deze omvorming te maken. Hoewel boetes pas volgend jaar worden opgelegd, kunnen naheffingen en correcties met terugwerkende kracht tot 1 januari 2025 worden opgelegd.
Frank Alfrink sluit af met de boodschap dat samenwerking tussen opdrachtgevers en zzp'ers essentieel is om te onderzoeken wat wel mogelijk is, aangezien er "ruimte genoeg" is en geen reden voor zenuwachtigheid. De Dag van de ZZP'er, georganiseerd door ZZP Nederland, biedt een platform voor zzp'ers en zal dit jaar ook vertegenwoordigers van de Belastingdienst en Sociale Zaken ontvangen om duidelijkheid te verschaffen over de handhaving.
Zelf gratis en vrijblijvend Rompslomp uitproberen?
Bij Rompslomp begrijpen we de uitdagingen van zelfstandig ondernemers. Daarom bieden we een gratis en vrijblijvend proefabonnement aan. Zo ontdek je zonder risico of onze boekhoudsoftware aansluit bij jouw behoeften. In dit artikel lees je meer over het proefabonnement.
Ontdek ook de Rompslomp podcast - voor en door zzp'ers
